Neo Rauch: ‘Schöpfer’ (2002) olieverf op doek
copyright: 2018 – Museum De Fundatie, Zwolle
Waar gaan de schilderijen van de in zijn land bejubelde Duitse kunstenaar Neo Rauch over? Raadsels worden ze genoemd. Toverdoeken. Dat is nogal wat. Zijn stijl doet sterk denken aan science fiction stripverhalen uit de jaren ’40 en ’50 over vliegende schotels en totalitaire regimes in een robotmaatschappij. In zijn latere, kleurige werk krijgt een romantisch verontrustende atmosfeer de overhand. Abstracte kunst en figuratie ontmoeten elkaar en de spanning die daaruit ontstaat mondt uit in een visuele rondedans. Alles ziet er min of meer herkenbaar uit, maar als totaal toont het een vreemde wereld waarbij we, als we voor zijn schilderijen staan, vergeefs zoeken naar een verband, naar betekenis, naar het waarom.
Over de betekenis en het waarom laat de weinig spraakzame en verlegen Neo Rauch (Leipzig, 1960) zich liever niet uit, zo werd duidelijk tijdens de persconferentie waar hij vragen beantwoordde. In zijn présence straalt hij dezelfde sfinx-achtigheid uit die ook zijn werk kenmerkt. Zijn oudste schilderij op de tentoonstelling in Museum De Fundatie uit 1993, heet Dromos. Dromos is in de Egyptische mythologie de door sfinxen geflankeerde weg naar de tempel.
Aan het interpreteren van zijn werk heeft Neo Rauch een grote hekel en het doet zijn kunst ook geen recht. Hij zit als kunstenaar nu eenmaal in de positie om een sfinx te zijn. Het avontuur en het genoegen van het kijken naar het werk van Neo Rauch zit er dan ook vooral in om het te ondergaan, meer op je gevoel te vertrouwen dan op je kennis en inzicht. Niet vaak zien we nog kunst waarin het raadsel de hoofdrol speelt. Oog in oog met dat raadsel staan, is de beste manier om het oeuvre van Neo Rauch te ervaren. Er is genoeg waar we iets mee kunnen, de mensfiguren in historische kleding, de verwijzingen naar de Europese geschiedenis, de politiek, de kunst- en literatuurgeschiedenis. Neo Rauchs eigen voormalige Oost-Duitse wereld schemert door alles heen.
Voor Neo Rauch gaat het uitsluitend om het beeld als zelfstandig fenomeen. Hij zegt zijn dromen als inspiratiebron te nemen en zoals in dromen en fantasie alles mogelijk is, zo is de figuratie van zijn werk één en al verbeelding. Uit deze verbeelding is het weefsel van zijn droomwerkelijkheid opgebouwd. Als kijker nemen we de weg naar zijn kunsttempel, terwijl de sfinxen links en rechts er het zwijgen toe doen.
‘Dromos’, 65 schilderijen van Neo Rauch. Museum de Fundatie, Zwolle. Open: di t/m zo 11-17 uur. T/m 3 juni. www.museumdefundatie.nl