Het hemelbed der dromen in het Universiteitsmuseum Groningen.
Foto: Liesbeth Honders
In het Universiteitsmuseum in Groningen staat een hemelbed. Niet het bed van historische artsen als Galenus of Paracelcus, maar een gewoon eigentijds houten bed met een hemel. Daar mag je in gaan liggen. Zelfs met z’n tweeën, want er liggen uitnodigend twee hoofdkussens in. Het bed kraakt en knispert als een ouderwetse zeegrasmatras.
Er zijn stellen die voor hun erotisch genoegen een spiegel als hemel hebben. Het hemelbed in het Universiteitsmuseum is geen spiegel, maar vertoont afbeeldingen die eveneens erotisch van karakter zijn, bizar of sprookjesachtig.
Terwijl je daar ligt en omhoog kijkt, komen ze vanzelf voorbij. Niet zo supersonisch als via een Daydream VR-bril, maar gewoon ouderwets geprojecteerd zodat je eigen fantasie nog een beetje aan het werk moet. De voorstellingen lijken op droombeelden, maar het zijn afbeeldingen van schilderijen van kunstenaars die zochten naar een manier om dromen te verbeelden, vooral in de Romantiek toen men dacht dat dromen iets dieps over de werkelijkheid vertelden en voortkwamen uit de diepste krochten van ons onderbewustzijn. Dat dromen vaak een erotisch karakter hebben, wordt bevestigd door de taferelen van naakte en vrijende mensen en pijlen schietende cupido’s die in de hemel van het bed verschijnen. Daar kan geen spiegel tegenop.
‘Dromen’ is een onderdeel van de tentoonstelling ‘Gelukkig gezond!’, een leuke en informatieve expositie over alles wat ons tot op hoge leeftijd gezond houdt, op basis van opvattingen die verassend genoeg niet veel anders waren dan in deze tijd. Het ging altijd al om matig eten en drinken, veel bewegen, een fysieke en emotionele balans en een goede, droomrijke nachtrust.
In de afwisseling van schilderijen in het hemelbed doemt ook een illustratie van de Engelse kunstenaar en dichter William Blake op. William Blake (1757-1827) was de koning van het poëtische, religieuze visioen. Hij maakte honderden illustraties en schilderijen op basis van de voorstellingen waarmee hij als kind zijn hoofd vulde in de boekenwinkel van zijn vader. Het zijn droomwerelden waarin dood en slaap, hel en hemel worden uitgebeeld. De afbeelding in het hemelbed is een illustratie van de bundel ‘Night thoughts’ uit 1797 over de heilzame werking van de helende slaap: ‘I wake, emerging from a sea of dreams.’ (ik lig wakker, oprijzend uit een zee van dromen). De geprojecteerde afbeeldingen in het hemelbed houden je dan ook eerder uit de slaap dan dat je er bij wegdroomt.
‘Gelukkig gezond – Healthey Ageing’ Universiteitsmuseum, Groningen. Open: di t/m zo 13-17 uur. T/m 31 januari 2018. Gratis toegang.
www.rug.nl/society-business/university-museum/exhibitions/2017/gelukkig-gezond