Twee zogenaamd Notation-Knifes uit ca 1550.
Een poosje gaat het al op facebook en instagram rond. In verschillende musea over de wereld blijkt zich in de collecties 16de-eeuwse gebruiksvoorwerpen een merkwaardig voorwerp te bevinden, de zogenaamde ‘Notation Knife’. Vleesmessen met gegraveerde muzieknoten op de voor- en achterkant van het snijblad. Er staat zelfs tekst bij, zodat je zomaar een regeltje kunt zingen tussen het snijden van vlees door. Of dat de bedoeling was, weet Kirstin Kennedy, conservator van het Victoria&Albert Museum in Londen niet precies. Evenals haar kunsthistorica-collega Flora Dennis onderzoekt zij het precieze gebruik van deze muzikale messen uit de Italiaanse Renaissance die zich in Europa hebben verspreid.
Je kunt je nauwelijks voorstellen dat de gasten aan een diner op goed geluk aan het zingen sloegen als ze ontdekten dat hun mes ook als bladmuziek gebruikt kon worden. Er moet wel een gezamenlijk moment zijn geweest waarop dat gebeurde. Het is zelfs de vraag óf er tijdens de maaltijd gezongen werd. Misschien waren de messen alleen maar versiering en wilde de gastheer of -vrouw ermee aantonen dat deze niet van de straat was.
Het is geen theorie, het blijkt om echte muziek te gaan. Het leuke is dat het gezaghebbende Royal College of Music de muzieknoten heeft bekeken en ontdekt dat het om uitstekend zingbare muiek gaat. Het moet, als de diner-gasten daadwerkelijk gezongen hebben, ook zeer fraai hebben geklonken.
Het mes zelf is een typisch vleesmes, maar de vraag is dus of er vlees mee werd gesneden. In de Renaissance werd het vlees door het personeel voor je gesneden. Dat ging volgens een bepaald ritueel, vlees snijden was een heel nauwkeurige bezigheid. De muzikale vleesmessen zelf zijn meer van het type om een plak vlees aan te bieden. Van snijden was dus niet eens sprake. Van zingen vermoedelijk veel meer. Volgens Flora Dennis waren de muzieknoten aan de ene kant bedoeld voor de aanvang van de maaltijd, Benedictine genaamd. De keerzijde voor het eind van de maaltijd, was een Grace, een soort danklied. Maar hoe en wat precies is nog een mysterie, volgens Kirstin Kennedy.
De notatie op een mes was bedoeld voor één stem. Alle messen bij elkaar vormen een harmonieus koor. Meerstemmig zelfs. De Royal College of Music heeft de vleesmesmuziek door een koortje laten zingen. De opname ervan is op internet te beluisteren. Prachtige muziek, dat kan ik u verzekeren.
Hoe de muziek van een ‘Notation Knife’ klonk, is te horen op www.mymodernmet.com/renaissance-notation-knives/