Marie Benoist: ‘Portrait de la négresse’ (1800)
copyright: wikimedia commons
Wie deze zomervakantie naar het Louvre in Parijs gaat, kan kiezen voor een speciale rondleiding naar aanleiding van de in het museum opgenomen video APES**t van zangeres Beyonce en rapmusicus Jay-Z. Vorige week hebben we een beschouwing gewijd aan deze video. Het Louvre neemt belangstellenden mee langs schilderijen en beeldhouwwerken die in de video voorkomen.
Eén ervan is het ‘Portret van een zwarte vrouw’ dat Marie Benoist in 1800 schilderde.
Als je er langsloopt, trekt ze meteen de aandacht. Zo vaak zie je niet een ‘nobel’ klassiek portret van een zwarte vrouw in een museum dat de glorie van de Franse natie en de westerse beschaving laat zien. Het is heel stijlvol en zonder overbodige franje geschilderd. Ze zit erbij alsof ze net uit bad komt, met een witte doek om haar hoofd en een badlaken dat haar rechterborst bloot laat. Dat laatste is bij dergelijke portretten wel weer vreemd.
Marie Benoist (1768-1826) was een leerlinge van de veel bekender Elisabeth Vigée-Lebrun, de privéportrettiste van koningin Marie-Antoinette. Ze behoorde tot een kleine kring van portretschilderessen waarvan vier of vijf van hen beroemdheden waren in hun tijd. Bij dit portret krijg je sterk de indruk dat Marie Benoist deze zwarte vrouw hoog achtte in een tijd dat zwarte mensen als slaven werden verhandeld en als een mindere soort werden beschouwd. Maar de slavernij was in Frankijk in 1794 afgeschaft en pas in 1802 weer ingevoerd door Napoleon.
Het ‘Portret van een zwarte vrouw’ paste in een periode waarin vrijheid voor iedereen een belangrijk onderwerp was geworden, vooral door en na de Franse Revolutie. In Frankrijk ontstond toen ook een kortdurende feministische beweging. In dat opzicht kunnen we ‘Portret van een zwarte vrouw’ zien als een protest tegen de slavernij en de onderdanige positie van de vrouw. Het werd niet in opdracht geschilderd. Het model is vermoedelijk de bevrijde slavin die de broer van Marie Benoist uit Guadeloupe naar Frankrijk bracht waar ze haar status van vrij mens kon aannemen. Die ene blote borst geeft misschien wel de overgang aan van slavernij naar vrijheid. Maar echt vrij zou ze zijn geweest als het portret haar naam had gedragen.
‘Portret van een zwarte vrouw’ uit 1800 van Marie Benoist is in het Louvre in Parijs te zien, geflankeerd door schilderijen van Eugene Delacroix en Théodore Géricault.