Wout Muller: Boekomslag voor ‘De tovenaar’ van Vl.Nabokov’ (1989) olieverf op paneel (30x34cm) collectie Museum Helmantel
Dit schilderij van Wout Muller hangt in Museum De Weem van kunstenaar Henk Helmantel in Westeremden. Daar heerst doorgaans een gewijde stilte, ook al door het verstilde werk van Henk Helmantel zelf. Maar deze keer is het anders. Wout Muller (1946-2000) is een van de veertig kunstenaars van wie werk te zien is. Dit schilderij was bedoeld als boekomslag voor een uitgave van de roman De tovenaar van Vladimir Nabokov, een voorloper op diens wereldberoemde ‘Lolita’, dat in de jaren ’90 in vertaling bij de Bezige Bij verscheen.
Wout Muller werd beschouwd als één van de ‘noordelijke realisten’, terwijl zijn werk juist vooral abstract van opzet is. Het is sowieso opvallend dat de kunstverzameling van Henk Helmantel, anders dan je zou verwachten, een voorkeur voor abstractie vertoont. Dat komt natuurlijk omdat kunstkijkers doorgaans de neiging hebben vooral naar het plaatje te kijken, naar wat het voorstelt. Hoe meer het met de werkelijkheid overeenkomt, hoe groter de waardering. In het geval van dit schilderij is dat het huis, de tuin met omhoogschietende palmbladeren, een zomerblauwe lucht, de goudkleurige lijst. Het krijgt bovendien een literaire betekenis doordat het iets weergeeft van de inhoud van de roman.
Het gebouw is het hotel in het verhaal. De omhoog stuwende natuur verwijst naar de erotische inhoud, zoals alle natuur bij Wout Muller als restant van het aardse paradijs erotiek symboliseert. Maar het schilderij is veel meer dan dat. Het is tegelijk abstract. Het bestaat uit abstracte rechthoeken en vierkanten die zowel de natuur als het hotel en de hemel in bedwang houden. Het is de abstractie die, afgezien van de kleuren, het schilderij zijn spanning en monumentaliteit verleent. Het is dus niet zomaar een plaatje, een boekomslag, het is een compositie van zich stevig tot elkaar verhoudende beeldelementen.
Zulke spannende schilderijen maken het leeuwendeel uit van de tentoonstelling ‘Geachte collega’s’ die Henk Helmantel met opvallende zorg heeft ingericht. De schilderijen die hij verzamelde, aangevuld met ander werk van dezelfde kunstenaars, tonen bijna allemaal een dergelijke abstrahering van de werkelijkheid. Zoals bij Otto B.de Kat, Piet Sebens, Jan van Tongeren, Theo Kurpershoek en Michael Reynolds.
Er is zelfs puur abstract werk te zien, zoals van Kees Stoop, maar wat de tentoonstelling vooral duidelijk maakt is dat een goed figuratief of realistisch schilderij altijd gebaseerd is op een stevige abstracte opzet. Ook de stille schilderijen van Henk Helmantel zelf.
‘Geachte collega’s’, expositie van 40 kunstenaars in Museum De Weem, Abt Emopad 2, Westeremden. Open: do t/m za 13-17 uur. T/m 28 oktober 2017.