Robert de Niro als Travis Bickle in ‘Taxidriver’ uit 1976 van Martin Scorcese.
© filmreview.com
Op de tentoonstelling over de Amerikaanse filmmaker Martin Scorcese (NY, 1942) in EYE Filmmuseum ga je door de vele vertoonde filmfragmenten onderlinge overeenkomsten zien. Je ontdekt ook de bronnen die hem hebben beïnvloed. Dat zijn lievelingsheld uit zijn kinderjaren filmcowboy Roy Rogers was, zie je terug in veel van zijn films. Zoals bijvoorbeeld in ‘Taxi Driver’ (1976). Je herinnert je die film als een enigszins claustrofobisch psychodrama met een gewelddadige Robert de Niro als taxichauffeur Travis Bickle. Hij is die eenzame cowboy in de jungle van New York die de werkelijkheid steeds meer uit het oog verliest.
Nu kijk je voorbij het verhaal en zie je ineens hoe de film is opgebouwd, zodat Taxi Driver minder een psychologische actiefilm blijkt te zijn, maar een universeel portret van de menselijke conditie. Elke close up, elke camerabeweging, elke beeldopvolging vertelt ons dat. De montage is sowieso een fascinerend gegeven bij Scorcese. Taxi Driver begint als een horrorfilm, met suggestieve, bijna abstracte muziek en verontrustende beelden. Een montage van ogen in close up, afgewisseld met beelden van nat asfalt, details van de rijdende taxi, zoals de achterlichten, de wielen en je begrijpt ineens dat de yellow cab waarin Travis rijdt zijn chronische isolement uitdrukt.
De eenzame mens die steeds meer vervreemdt van zijn omgeving is een terugkerend onderwerp in de films van Martin Scorcese, waaronder ‘Goodfellas’, ‘Raging Bull’, ‘The Wolf of Wall Street’ en ‘The Color of Money’.
Steeds is daar weer het individu, Robert de Niro, Nicolas Cage of Leonardo di Caprio, dat zichzelf of anderen ervan overtuigt dat je maar op één manier kunt overleven, door geld en aanzien te verwerven, desnoods met geweld. Het bezit van een pistool kan je ineens het gevoel geven echt iemand te zijn. Je weet, je familie beschermt je, maar het is diezelfde familie die voorkomt dat je leeft zoals je zou willen. De maffiacultuur ten voeten uit. Martin Scorcese (Queens, New York, 1942) weet dat als geen ander. Hij werd in een Siciliaanse immigrantenfamilie geboren.
De films van Martin Scorcese moet je eigenlijk meerdere malen zien. Als je niet meer terugschrikt van het vele geweld, valt zijn weergaloze stijl op. De manier waarop hij scènes heeft ingericht, de beeldcompositie, de rol van kleur in het verhaal, de acteurs die hun hele ziel en zaligheid inbrengen, de geweldige scenario’s van Paul Schrader. Rauw, menselijk, origineel en expressief.
‘Martin Scorcese. The Exhibition’. EYE Filmmuseum Amsterdam. Tot 3 september. ‘Taxidriver’ is te zien in Images, Groningen. In EYE wordt een programma vertoond met films van Martin Scorcese en met films die hij uitkoos als inspiratiebron voor zijn eigen films. www.eyefilm.nl/scorcese