Eve Arnold: ‘Marilyn Monroe reading’ (1954)
copyright: vintag.es.
Is het tijdperk van de literatuur tot een einde gekomen? P.C.Hooftprijswinnaar en essayist Bas Heijne probeerde een antwoord te vinden op deze vraag nu het lezen van literatuur fors aan het afnemen is. Dat was in 2011 al duidelijk. Zijn zoektocht naar dat verschijnsel beschreef hij in 2011 in zijn prachtig geschreven boekje ‘Echt zien – Literatuur in het mediatijdperk’. Terwijl hij zich afvroeg of literatuur niet nodeloos elitair is voor het gewone volk, kwam hij een foto uit 1954 tegen. Daarop zien we Marilyn Monroe in badpak op een draaimolen. Ze leest een boek, een opvallend dik boek. Als je goed kijkt, kun je ook de titel lezen: ‘Ulysses’ van James Joyce. Het was fotografe Eve Arnold die de foto maakte.
Dat leek een mooi onderwerp voor een Visualia. De titel lag voor het grijpen: ‘De vrouwelijke blik’. Daar hoor je tegenwoordig veel over, in verwijtende zin, dat mannen altijd met een mannelijke blik naar vrouwen kijken. Vrouwen als Eve Arnold kijken met een vrouwelijke blik. Dus niet met de focus op Monroe’s lichamelijke kwaliteiten, maar op haar intellectuele vermogens. Ze leest. Ze heeft het boek zelfs bijna uit; 736 pagina’s zware kost helemaal gelezen. De foto is een icoon van een literatuurlezeres van eenvoudige komaf. We betrappen onszelf er op dat we verbaasd zijn dat een actrice als Marilyn Monroe zich geestelijk verdiept in literatuur van de hoogste orde.
De foto komt uit een tijd waarin, zoals Bas Heijne schrijft, ‘literatuur er nog toe deed, toen er nog geen onoverbrugbare kloof was tussen hoog en laag, tussen elitair en populair.’ Marilyn Monroe lijkt op de foto die kloof in haar eentje te dichten. Je hoeft literatuur niet gewichtig te analyseren, je moet gewoon gaan lezen. Desnoods in badpak.
Daar komt nog iets bij. De boekenkast van Marilyn Monroe bevatte hoofdzakelijk literatuur. Boeken die in deze tijd als te elitair worden weggezet, zoals ‘Op zoek naar de Verloren Tijd’ van Marcel Proust, ‘La Chute’ van Albert Camus, verhalen van Tsjechov, lezingen van Robert Oppenheimer en essay’s van Sigmund Freud. En als we opnieuw naar foto’s van Marilyn Monroe kijken, ontdekken we dat ze daarop opvallend vaak zit te lezen, ook in bed. Bijvoorbeeld in een boek over de schilder Goya of in een gedichtenbundel van Walt Whitman. Gewoon, omdat die boeken allemaal over de wereld en het leven gaan.
Het boekje van Bas Heijne, ‘Echt zien – Literatuur in het mediatijdperk’, is helaas niet meer verkrijgbaar, ook niet bij bol.com, maar wel bij www.boekwinkeltjes.nl en waarschijnlijk ook in de plaatselijke bibliotheek.