De kelder in Jekaterinenburg in 1918, kort na de executie van het tsarengezin.
copyright: win.storiain.net
Het is 1917. In Rusland breekt de revolutie uit. Het Winterpaleis in Sint Petersburg wordt bestormd. Nicolaas II, de laatste Romanov-tsaar, wordt afgezet. Een jaar later, in de nacht van 16 op 17 juli 1918, wordt hij met zijn gezin vermoord. We zijn er, precies honderd jaar later, alsnog getuige van op de tentoonstelling ‘1917. Romanovs en Revolutie’. We lopen tussen foto’s en filmfragmenten en zien vier prinsessen en een prins. En de tsaar die parmantig rondstapt, verkeerde beslissingen neemt, massa’s mensen de dood injaagt, maar door het volk gezien wordt als iemand die de absolute macht van God heeft gekregen. Een liefhebbende vader, maar geen vader van het volk.
Op foto’s en op schilderijen is ook te zien hoe de revolutionairen huishielden. De prachtige salons, de zalen en boudoirs, alles waarvoor wij als toeristen lange reizen maken… het is alsof er een tornado doorheen is gegaan. Stoelen, kasten, vazen, japonnen, waaiers, spiegels, parasols, snuifdozen, menukaarten, onderscheidingen, uniformen, serviezen, schilderijen, ikonen.
Zijn we hier in het Winterpaleis in Sint Petersburg?
Nee, als we uit de ramen van Museum Hermitage kijken, zien we niet een witbevroren Neva, maar de Amstel in het voorjaar. Op een wand journaalbeelden. Het is allemaal nog maar pas geleden. De Russische Revolutie is grootse geschiedenis, zoals de Franse Revolutie dat was. Mijlpalen op de weg naar een betere wereld. Dat wil zeggen: van de ene dictatuur naar de andere. Het volk neemt de macht van de elite over om zelf de nieuwe elite te worden. Een ijzeren wetmatigheid.
We kijken naar de rijkdom in de etalages van de gereconstrueerde winkelgalerij aan de Nevski Prospekt. Daarin zijn de originele uniformen en japonnen van de duurste stoffen uitgestald; elders worden drie van de vier jurken van de tsarendochters en het uniform van kroonprins Aleksej tentoongesteld. Tekeningen, speelgoed, een teddybeer. En we zien ook de gevolgen. Want daar zijn de laatste foto’s van het tsarengezin. En van de executieplaats. Hoopjes vuil op de vloer van een kelder in Jekaterinenburg. Hun keizerlijke kleren zitten onder het bloed. Doorzeefd. Kogelgaten in de muur. Vingerafdrukken van de geschiedenis. De tentoonstellling brengt ons in verwarring. Op een afstand in de tijd leven we met het Russische volk mee. Maar ook met deze vermoorde kinderen omdat ze ons doen denken aan onze eigen kinderen. Tenslotte zijn het mensen zoals wij.
‘1917. Romanovs en Revolutie’. Hermitage, Amstel 51 Amsterdam. T/m 17 september 2017. www.hermitage.nl