Mark Rothko: ‘Untitled’ (1950). Olieverf op doek (109,6×126,1cm).
Copyright: Haags Gemeentemuseum.
De schilderijen van Mark Rothko (1903-1970) dragen geen titels. Je weet dus niet wat ze voorstellen. Misschien dat het daarom zo onrustig is in de museumzalen. Gesprekken worden luidop gevoerd, geroezemoes, en je moet om en langs de mensen heenkijken om de kunstwerken te zien.
Bij de toegang tot de tentoonstelling staat dat de kunstenaar wilde dat zijn schilderijen een religieus gevoel wekken. Met die boodschap stap je naar binnen. Maar door de drukte wil het maar niet komen. De schilderijen van Rothko hebben besloten er het zwijgen toe te doen. Het liefst zou je in een lege zaal op een stoel willen zitten en ervaren wat er met je gebeurt. Er schemert immers van alles door de kleurlagen heen.
Heel even dringt een aanvankelijk in zichzelf verzonken kleur naar voren om je aandacht te vragen, maar nog vaker om je het schilderij in te trekken, pardoes de gevoelswereld van Mark Rothko in. Dat het publiek niet fluistert, zoals het normaal gesproken op exposities doet, komt misschien wel omdat het geen houvast heeft. Je weet niet wat je ziet, wat het betekent, het heeft geen naam. Het is groot, vaak groter dan wij en het bevat iets wat voor ons niet bevattelijk is. Dan ga je maar praten tegen degenen die met jou die tentoonstelling bezoeken. Dan loop je maar wat hulpeloos tussen de mensen van de ene zaal naar de andere. Waar is de religieuze beleving die Rothko beloofde? Waar komen al die ronkende beschouwingen in de kranten vandaan? Al die lovende artikelen die beweren dat het werk van Rothko bijna bovennatuurlijk is? Als altaarstukken in een Middeleeuwse kerk.
Maar we moeten er natuurlijk wel gaan kijken. Pas in het echt zie je wat er gebeurt door de manier waarop zwart op zwart, rood onder blauw, geel boven zwart op blauw en samen op rood of oranje tot een geladen stilte komen. En dan de steeds verbazende onscherpte aan de randen, zodat de kleuren lijken te vibreren. We moeten wachten op het moment dat de zaal toevallig heel even leeg is zodat we ineens een omfloerste stem horen die ons iets wil vertellen. Die van de kleur paars bijvoorbeeld.
‘Mark Rothko’. Haags Gemeentemuseum, Stadhouderslaan 41, Den Haag. Open: Alle dagen 11-17 uur. T/m 1 maart 2015.