Door Eric Bos
Groningen (12 juni) – Het eigendomsrecht van 24 etsen van Rembrandt in handen van het Groninger Museum is omstreden. Dat zegt bestuursvoorzitter Koos Dijksterhuis van Kunstlievend Genootschap Pictura in de stad Groningen.
De kwestie loopt al langer. Ooit waren de etsen onderdeel van de collectie van Kunstlievend Genootschap Pictura, zegt Dijksterhuis. Daar ‘verdwenen’ ze, vermoedelijk in de jaren ’70, om af en toe op exposities op te duiken, zoals nu op de expositie met Rembrandt-etsen die tot oktober in de Fraeylemaborg in Slochteren is te zien. De etsen blijken in handen van het Groninger Museum te zijn. De vraag is: hoe komen ze daar? Van een legale overdracht is nooit sprake geweest, aldus Pictura. Pogingen van Pictura om de etsen van het Groninger Museum terug te krijgen, stuitten geregeld op een muur.
‘Ik denk dat we blij mogen zijn dat het Groninger Museum ze binnen hun muren heeft’, zegt Koos Dijksterhuis. ‘Wij zijn niet in staat om ze goed en veilig te bewaren. Zolang het museum dat voor ons doet is het voor ons prima. Maar het zou voor de historische correctheid juist zijn als de waarheid boven tafel komt, als het museum zou toegeven dat de etsen in het verleden onterecht in het museum zijn beland. De waarheid ligt verborgen in de oude notulenboeken van Pictura. Iemand zou het archief in moeten duiken om die door te spitten.’
Notulenboeken
Dat zal echter niet zo gemakkelijk gaan. Navraag bij de Groninger Archieven leerde Dijksterhuis dat de notulenboeken zijn uitgeleend en nog steeds niet zijn teruggebracht. De naam van conservator Egge Knol van het Groninger Museum wordt genoemd.
Koos Dijksterhuis: ‘Ik denk dat hij hetzelfde wilde als wij, de boeken onderzoeken om er achter te komen wie er gelijk heeft, het museum of wij. Na al die jaren glasharde ontkenning is het museum kennelijk voorzichtig bezig om toch de waarheid te achterhalen.’
Overigens wordt de collectie Rembrandt-etsen in de catalogus van de expositie in de Fraeylemaborg inderdaad verbonden met de naam van de uitlener, het Groninger Museum, maar daar is aan toegevoegd: ‘herkomst Pictura’.
Een stille, maar onmiskenbare erkenning van het gelijk van Pictura. Maar dat zegt nog niets over een eigendomsrecht.
‘Nu zouden wij die notulenboeken wel eens willen onderzoeken’, zegt Koos Dijksterhuis. ‘Om er achter te komen hoe het nu precies zit. We zoeken op dit moment een student om dat voor ons te doen.’ Maar dan moet Egge Knol de boeken wel eerst weer terugbrengen naar de Groninger Archieven, bevestigt de Picturavoorzitter.
Egge Knol reageert hoogst verbaasd. Hij heeft de boeken niet ‘geleend’, noch ingekeken. En hij bevestigt dat de etsen inderdaad van Pictura afkomstig zijn. ‘Ik ga die notulenboeken natuurlijk niet zomaar meenemen. Bovendien is er ook geen discussie over het eigendom van de etsen. Dat ligt bij Pictura. Wij hebben de etsen van hen in bruikleen. Wel al heel lang. Het is mogelijk dat op de Fraeylemaborg ook enkele etsen van het Groninger Museum hangen. Die zijn niet via Pictura binnengekomen.’
Mr.Overdiep
Vermoedelijk is de verwarring ontstaan in de tijd dat Mr. G. Overdiep, bijna een kwart eeuw voorzitter van zowel het museumbestuur als het Picturabestuur, de scepter zwaaide. Voor hem was het een koud kunstje om, als het zo uitkwam, kunstwerken van de ene plek naar de andere te verhuizen. In die tijd was de controle veel minder scherp en Mr. Overdiep stond erom bekend veel zaken zonder tussenkomst van derden persoonlijk te regelen.
‘Er is in die jaren veel gerommeld’, bevestigt Koos Dijksterhuis. ‘Overdiep is onderdeel van dit raadsel. Dat was een heel merkwaardige man die het museum indertijd behoorlijk dwars heeft gezeten. Belangrijk vind ik echter dat Egge Knol erkent dat de etsen bij ons thuishoren.’ Het eigendomsrecht hoopt Pictura in de naaste toekomst in de notulenboeken terug te vinden.
Dijksterhuis is wel verbaasd over de verklaring van Egge Knol wat betreft de notulenboeken. ‘Bij de Groninger Archieven zei men ons dat die wel degelijk bij het Groninger Museum moeten liggen. Dan moet iemand anders ze hebben meegenomen.’
Intussen hebben Dijksterhuis en Knol een gesprek gehad over deze kwestie. Van onmin is geen sprake. Maar er is meer omstreden eigendom wat de kunst betreft. Zo gaat het verhaal dat het Groninger Museum een tekening van Leonardo Da Vinci in zijn bezit heeft, dat eigenlijk de collectie van Pictura toebehoort. Koos Dijksterhuis benadrukt dat alleen gedegen onderzoek kan uitwijzen wat waar hoort.
Toevallig opent het Groninger Museum in het prentenkabinet eind juni een tentoonstelling over Pictura. Tenslotte is het museum ooit in Pictura begonnen alvorens het een eigen behuizing kreeg aan de Praediniussingel.
De vraag blijft: wie is nu de rechtmatige eigenaar van de etsen? Evenals de vraag bij wie de notulenboeken nu in de kast staan.