Afbeelding uit ‘De kwade inblazingen’ van Marten Toonder
uit de bundel ‘Een heer van stand’ (De Bezige Bij) 15,00 euro.
Op deze tekening van Marten Toonder uit de Bommelstrip ‘De kwade inblazingen’ staan Tom Poes en de bediende Joost in een landschap naar een bijzonder hemelfenomeen te staren. Het is een surrealistisch beeld. Boven de horizon bevindt zich een zon, omringd door andere zonnen. Het doet denken aan Kandinsky’s ‘Several Circles’ uit 1926.
Nu zijn alle landschappen in de Bommel-saga natuurlijk verzonnen. De Bommel- en Tom Poesverhalen hebben geen enkel werkelijkheidsgehalte, maar wel een zekere mate van existentie, omdat ze in ons leven en in onze cultuur een plaats innemen, tot in ons taalgebruik. Dus is het niet vreemd als we ons zelf de plattegrond van de Bommelwereld zien raadplegen om te ontdekken waar dit strand en deze waterplas zich bevinden.
Het mooie is, zo’n plattegrond bestaat echt. Het is onderdeel van een Bommel Reisgids dat oplettende lezertjes natuurlijk al jaren in huis hebben, maar dat nu, tegen een sterk gereduceerde prijs, in de boekwinkel ligt.
In het verhaal kan dit vreemde landschap betreden worden via de achterdeur van een schuurtje achter Bommelstein. Op de kaart ligt het kasteel aan de Distellaan, waaraan ook juffrouw Doddeltje woont. Bommelstein wordt begrensd door het Bommelbos, de Hopheuvels en de Stuipendrechtse heide. De reisgids geeft bij alle gebieden en landschappen precies aan in welk avontuur deze voorkomen en welke rol ze spelen. Zoals de Zwarte Bergen, het tijddeurtje in het Donkere Bomen Bos, de Nevelbergen of het Hunebed van Hocus Pas.
In die vaak magisch gekleurde verhalen verschijnt en verdwijnt er nog al eens wat. Wat er niet is, kan ook niet op de kaart staan. Zo vinden we nergens het verdwenen toverkasteel uit ‘De betoverde spiegel’ en waar de spoorlijn naar Stuipendrecht eindigt wordt door de kaart ook niet aangegeven.
Zo is het ook met het landschap achter Bommels schuur. Het verdwijnt zoals het verscheen, dankzij de dwerg Kwetal. Dus staat het ook niet op de kaart. Maar het prikkelt de fantasie dat je zomaar in een onbekende wereld terecht kunt komen als je een keer je fietsschuurtje binnenstapt. Een existentiële gedachte.
Jenno Witsen ‘Bommel Reisgids’ met plattegrond. 207 pagina’s (De Bezige Bij) 5,00 euro. Bij Kunst & Vliegwerk, Oude Kijk in ’t Jatstraat 10, Groningen.