Joachim van Wtewael: ‘Keukenscène’ (1605)
Dit schilderij uit 1605 van Joachim Wtewael doet denken aan een billboard met reclame voor de Hollandse voedselproductie, wat het misschien ook was. Keukenscène heet het, en dat is een understatement voor deze vorstelijke uitstalling van groente, vlees, vis, wild en gevogelte. Links en rechts wordt gesneden, geplukt, geschild, gefileerd, uitgebeend, geregen en van ingewanden ontdaan. Maar er is veel meer aan de hand op dit tafereel. Rechtsachter biedt een doorgang zicht op een bruiloftsmaal, rechtsonder probeert een keukenhulp een al te opdringerige snuiter van zich af te houden. Details genoeg die van betekenis zijn, maar om die goed te zien, moeten we naar het niet eens zo grote, originele schilderij dat eigendom is van het Staatlichen Museen Berlin.
Op de achtergrond bevindt zich bijvoorbeeld de entree naar een liefdestuin, waar paartjes flaneren of vrijen. De erotische betekenis van eten was toen allang bekend. Lekker eten behoort immers tot het voorspel. In veel van zijn andere werk blijkt Joachim Wtewael opvallend expliciet als het gaat om het uitbeelden van parende mensen. Maar ook impliciet, als we kijken naar de verrukkelijke kippetjes die door de keukenmeid aan het spit geregen worden.
De keukenmeid staat er overigens wat aanstellerig bij, in contraposto, en is opvallend lang van postuur. Dat komt voort uit de stijl van het Hollandse Maniërisme waarvan de Utrechter Joachim Wtewael de belangrijkste vertegenwoordigers was.
Het is een keukenscène, maar eigenlijk is het een portret van de liefde. Hoewel, het gaat ook om de bos wortelen die in het midden op de vloer ligt uitgestald. De wortel niet als seksueel symbool, maar als vertegenwoordiger van iets heel anders.
Nu we na de inhuldiging van Willem-Alexander geen oranje meer kunnen zien, wijst Joachim Wtewael ons nog eens nadrukkelijk op deze kleur. We denken misschien dat wortelen oranje zijn omdat ze oranje zijn, maar in ons land werd doelbewust een oranje wortelras ontwikkeld om te bevestigen dat we onderdanen waren van het Huis van Oranje-Nassau. De Nederlandse boeren kweekten oranje wortelen als eerbetoon. Alle oranje wortelen in de wereld stammen van deze vaderlandse wortel af. Tot dan waren wortelen paars, rood, geel of wit. Die werden geïmporteerd uit Turkije en Afghanistan. Onze wortel is dus de koning onder de groenten. Daar zullen de republikeinen het verder mee moeten te doen.