Op de tentoonstelling ‘Nederlanders in Parijs 1789-1914′ in het Van Gogh Museum hangen niet alleen schilderijen van Nederlandse kunstenaars die zich door de magie en het vertier van de Franse hoofdstad lieten verleiden. Jongkind, Ary Scheffer, Van Gogh, Kees van Dongen. Er zijn ook foto’s van de stad zoals die er in de negentiende eeuw uitzag. We kennen ze wel, de gietijzeren Eiffeltoren waarvan zojuist de eerste twee etages klaar zijn. De Seinebruggen met weinig verkeer, de sloop van het middeleeuwse centrum en de bouw van de brede boulevards. Ook de schilder en fotograaf George Hendrik Breitner was in Parijs. Op enkele van zijn foto’s lijkt Parijs ineens op Amsterdam. Je gaat onwillekeurig vergelijken. Wat is er in werkelijkheid nog te zien van wat op schilderijen en foto’s is vastgelegd? De rivier de Bièvre alvast niet. Die stroomde eeuwenlang door een deel van Parijs, maar de stad heeft haar vanaf 1912 verdonkeremaand, om een ouderwets woord te gebruiken. Het is een ondergedoken rivier.
We zien de Bièvre op een historische foto van stadsfotograaf Charles Marville op de tentoonstelling in het Van Gogh Museum. Het romanpersonage Rémi uit ‘Alleen op de wereld’ van Hector Malot wandelde nog langs de Bièvre. Maar dat was buiten de stad, 36 kilometer van Parijs waar de Bièvre bij Yvelot ontspringt om zich vervolgens bij de Pont d’Austerlitz in de Seine te storten. Nu is er alleen een afgesloten opening in de walkant waarachter je het mysterieuze riviertje kunt horen stromen.
Op de foto blijken de oevers van de Bièvre in Parijs volgebouwd met werkplaatsen, ververijen, looierijen, vleesafvalverwerking, maar ook met de koninklijke tapijtweverij Gobelins. De Bièvre ontaardde in Parijs in een bijna twee meter brede, stinkende gracht vol schuimend afval en met kadavers die zich in een uiterst traag tempo naar de Seine lieten voeren.
Een verdwenen rivier? Die wil iedereen zien. Daarom is er bij de Parijse Information Touristique een route van de Bièvre verkrijgbaar. Aan de hand van dat kaartje loop je we door staten en stegen, langs verborgen groentetuinen en via geheimzinnige doorgangen, in het besef dat onder je voeten een heuse rivier stroomt. Sommige straatjes buigen nog met de ondergrondse rivierloop mee. Hier en daar bevinden zich tegels in de stoep waarop wordt vermeld dat we er bovenop staan. Ze is er dus nog steeds, maar ze leidt een onzichtbaar leven.
Deze foto is te zien op de tentoonstelling ‘Nederlanders in Parijs’ in het Van Gogh Museum. T/m 7 januari 2018. www.vangoghmuseum.nl