Berthe Morisot: ‘Jeune femme de dos à sa toilette’(1875/1880)
olieverf op doek (60,3 x 80,4 cm) copyright: wikiart.org
Het gekke is, een schilderij hoeft niet altijd af te zijn om toch een volwaardig kunstwerk te kunnen zijn. Dat kun je van een timmermansproduct niet zeggen. Een tafel waaraan een poot mist is geen tafel, terwijl de Venus van Milo twee armen mist, maar wel als goede kunst wordt beschouwd.
Het tijdschrift ‘Kunstschrift’ bestaat 40 jaar. Het jubileumnummer is tevens de publicatie bij een door Kunstschrift gemaakte tentoonstelling in Kunsthal KAdE in Amersfoort, met de titel ‘Goed Gemaakt!’ De vragen die in het blad en op de tentoonstelling over het werkproces gesteld worden en de antwoorden daarop zijn voor niet-kunstenaars heel interessant. Hoe gaat dat eigenlijk in zijn werk, het maken van kunst? Wat bepaalt of iets goed gemaakt is of niet? En is onaffe of gemankeerde kunst eigenlijk wel goed gemaakte kunst?
Veel kunstenaars worstelen in een bepaalde fase van hun werkproces met de beslissing of een werk af is of niet. Wanneer moet je stoppen? Als je doorschildert loop je het risico dat je het verknoeit. Iets teveel doorgehakt en je kunt het marmeren beeld weggooien. Als je stopt is het misschien te vroeg. Een nagelbijtmoment. Dat moment duurde bij Titiaan wel heel lang. Aan zijn schilderij ‘Dood van Actaeon’ uit 1559/1575 heeft hij zestien jaar in zijn atelier zitten prutsen en nog weten wij niet of het af is. Misschien hij ook niet.
Suggestie wil ook wat. Rembrandt is daarom zo’n tijdloze kunstenaar omdat hij veel lijnen wegliet of hele stukken in zijn schilderijen niet uitwerkte. Wat niet geschilderd is, is vaak veel spannender dan wat helemaal zichtbaar wordt gemaakt.
De impressionisten konden hun werk niet op de Parijse Salon exposeren omdat men vond dat hun werk niet af was. De impressioniste Berthe Morisot liet in de loop van haar carrière steeds meer ongeschilderd en vertrouwde op het effect van de suggestie. En inderdaad, als we het schilderij ‘Jeune femme de dos à sa toilette’uit 1875/1880 bekijken, ontdekken we hoeveel ze niet geschilderd heeft. Het gezicht vertoont een aanzet tot een neus, maar het profiel kreeg praktisch geen vorm. De achtergerond wordt een beetje gesuggereerd, maar is niet of nauwelijks uitgeschilderd, en met de jurk is dat al net zo.
Maar juist daardoor is het een goed geschilderde voorstelling geworden, met al die dansante verftoetsjes vol beweeglijkheid. Daar kan geen keurig in opdracht geschilderd portret aan tippen.
Kunstschrift no 6: ‘Goed gemaakt, ode aan het maakproces.’ 10,75 euro
‘Goed Gemaakt.’ Kunsthal KAdE, Amersfoort. Vandaag t/m 17 april. www.kunsthalkade.nl