Willem Bastiaan Tholen: ‘Duinlanschap Oranjezon op Walcheren’ (ca 1905) Copyright: 2011 - Dordrechts Museum
Willem Bastiaan Tholen (1860-1931) was een echte Hollandse landschapschilder in een tijd toen de opvattingen van Barbizon via de Haagse School ons land binnenstroomden. Kleur teruggebracht tot ‘het sentiment van het grijze’, zoals de jonggestorven schilder/schrijver Gerard Bilders (1838-1865) het uitdrukte. Bilders was een belangrijke voorloper van de Haagse School waarbij de kleur grijs een hoofdrol vervulde op het schilderspalet. Grijs kwam bij deze depressieve, aan dodelijke tuberculose lijdende man overeen met zijn stemming, zijn blik op het leven en de natuur. Als hij het werk van Tholen had gekend, was dat nog een lichtpuntje in zijn bestaan geweest. Want als iemand het groen van de weide en het paars van de heide zo roerend wist te verdiepen, was hij het wel.
Bovendien komt zijn kleurengamma overeen met hoe wij Nederlanders dikwijls ons land ervaren, als een grauw regenlandje waar het klimaat aan de Engelse ziekte lijdt.
Veel van zijn landschappen, van de duinen in Zeeland tot de slootjes van Giethoorn hangt in het Dordrechts Museum dat na een jarenlange verbouwing heropend is. Helaas zonder Tholens topstuk, ‘Gezicht op Giethoorn’ uit 1907 dat op deze plek vele jaren geleden al eens onderwerp was. Dat meesterwerk ging in vlammen op tijdens de brand in 2007 in het Amersfoortse Armandomuseum waaraan het uitgeleend was.
Het grijs bepaalde de kwaliteit van Tholens doeken, zoals het mediterrane blauw en de zandkleuren het werk van zijn tijdgenoot Jan Hendrik Weissenbruch kenmerken. Bij Tholen krijgt Nederland een patina zodat je bij elk landschap het gevoel kreeg: zo is het altijd geweest, duizenden eeuwen lang, voordat vierbaanswegen en knooppunten het landschap in stukken scheurden. De schaduw van de tijd glijdt er over elke vennetje en elke duintop. En dan zo’n lichtend hemel erboven, met wolkenpartijen die we dagelijks kunnen waarnemen, maar die je pas in Tholens oeuvre achterover doen vallen.
In navolging van de Engelse landschapschilder John Constable en vanuit het credo van de Haagse School, maakte Tholen vooral werk van de wolken. Dat zie je aan de volstrekt overtuigende manier waarop hij die schilderde. Alsof het levende wezens zijn. In zijn wolken legde Tholen zijn ziel en zaligheid. Die komen op dit doek bijna het schilderij uitdrijven. Het landschap is teruggebracht tot een bijna abstracte donkere vorm, maar de wolken hangen dara driedimensionaal boven. Zo kennen we Holland weer. Bij Tholen is Nederland altijd Rembrandtland.
‘Verzamelaars in Dordrecht’. Dordrechts Museum, Museumstraat 40, Dordrecht. T/m mei 2011 Open: di t/m vr 10-17, za en zo 13-17 uur.