Entree Sint Anthony Gasthuis in Groningen. Copyright: Eric Bos
Chaos is als je zaken combineert die niet bij elkaar passen, schreef architect en beeldend kunstenaar Abel Groenewold op 25 maart 2011 in het Dagblad van het Noorden. In een opiniërend artikel had hij het over het vaak rampzalige contrast tussen oud en nieuw in de stadsarchitectuur. Toevallig trof ik een week eerder een ander verbijsterend stukje chaos aan, de locatie van het Sint Anthony Gasthuis aan de Rademarkt. Heeft dit onderwerp met kunst te maken? Jazeker, want kunst gaat over juiste verhoudingen, of het nu abstracte kunst is of Realisme, schilderkunst of architectuur. Stadsarchitecten en ambtenaren van de Dienst Ruimtelijke Ordening zouden eigenlijk eerst een bekwame kunstopleiding moeten volgen voordat ze in een oude binnenstad de boel overhoop halen. Hoe pietepeuterig Monumentenzorg ook functioneert, zonder deze zorg zou alle historische architectuur allang geofferd zijn aan het tijdelijke winstbejag van projectontwikkelaars en gemeenteambtenaren.
Het zelfs tussen alle Groningse hofjes en gasthuizen zeldzame Sint Anthony Gasthuis kreeg al een onbeduidender uitstraling door het witgrijze blok van het politiebureau aan de overkant. Op die plek, naast de Oosterpoort, stond ooit het kasteel van de Oost-Friese graaf Edzard. Het houten geraamte van de schrijfkamer en de bibliotheek werd bij de afbraak naar de overkant gebracht om dienst te doen in het in 1517 te bouwen Sint Anthony Gasthuis. Dat diende vanaf 1608 als Pesthuis. Later werd het een zeer winstgevend dolhuis en nog weer later een ouden-van-dagen gasthuis.
De Portugese heilige Sint Antonius van Padua (1195-1231) was de naamgever van het gasthuis. Als zoon van steenrijke ouders schonk hij zijn bezit aan de armen en trok zich terug in eenzaamheid waar hij alle duivels en blote vrouwen weerstond die hem van het heilige pad wilden leiden.
Ook Leeuwarden bezit sinds 1455 een Sint Anthony Gasthuis, maar dat draagt de naam van een andere Antonius, Sint Antonius-Abt van wie nog een botje als reliek bewaard wordt in de Kluiskerk van Warfhuizen. Het verschil is ook dat in Leeuwarden het gasthuis beschouwd wordt als een aantrekkelijk stukje oude stad. Het is duidelijk dat in Groningen het gasthuis als een sta in de weg wordt gezien voor de vooruitgang. En zoals we allemaal weten is vooruitgang geld verdienen en parkeergarages bouwen. Dat laatste lot trof het gasthuis aan de Rademarkt. De doodsteek voor een van de weinige restjes historische stad bestaat uit een bizar, door een architect ontworpen kermisachtige parkeergarage naast het gasthuis met een enorme witte letter P die de aandacht wegtrekt van het prachtige zandstenen gasthuispoortje. De enige redding is dat de stad een welstandscommissie krijgt. Die kan ons verlossen van deze pest.