Het Groninger Museum heeft vanaf heden tien schilderijen van de Groningse kunstenares Elisabeth Geertruida Wassenbergh in huis. Het tiende doet, net als de andere negen genretaferelen, denken aan een toneelstuk. Doorgaans zit er een gezelschap rond een tafel in het centrum van het schilderij, maar daaromheen gebeurt vaak van alles. Elisabeth Wassenbergh (1729-1781) was de eerste Groningse vrouwelijke kunstenaar, over wie weinig bekend is, behalve dat haar vader en broer ook kunstschilder waren.
Het heet ‘Er gebeurt iets op de gang’. Om te weten wát er precies gebeurt, kunnen we het beste aanbellen bij het huis van de familie Wassenbergh, dat tussen de Oude Boteringestraat en de Oude Kijk in ’t Jatstraat gelegen is. Laten we ongemerkt de kamer binnenlopen en onhoorbaar op een stoel gaan zitten, dan hebben we als privépubliek het beste zicht op alles.
De titel gaf het al aan. De deur naar de gang staat open en daar zien we een heer bezig een dame te betasten. Kwamen zulke dingen voor in die deftige huizen? Jazeker. De Franse schrijver Pierre-Augustin de Beaumarchais zou in 1784 een toneelstuk schrijven over het ‘Herenrecht’ waarbij welgestelde heren in hun huis hun dienstmeisjes bezwangerden. Het toneelstuk, ‘Le mariage de Figaro’, stelde dat onrecht aan de kaak.
Maar van een dienstmeisje is hier geen sprake. De handtastelijkheden van de heer op de gang gelden een al even deftige dame als de dames die we in de kamer aantreffen. En kijk, een andere heer, vermoedelijk een broer of echtgenoot van één van de aanwezige dames, vertelt de dame in het blauw wat hij op de gang heeft gezien. Is de heer op de gang de echtgenoot van de dame in het blauw? Of bevinden we ons hier in een Gronings bordeel en is de heer die buiten langs het raam loopt een klant? Elisabeth Wassenbergh vertelt met haar schilderij eigenlijk twee verhalen: van wat zich voor onze ogen afspeelt en het verhaal dat daaruit voortvloeit.
Het gaat ook over kijken, over een vorm van voyeurisme. De klikkende heer heeft het paar in de gang bespied, de heer buiten kijkt naar binnen. Wij, het stiekeme publiek, zijn ooggetuigen. En wat doet die dame links? Die observeert ons op haar beurt. En ze maakt ons iets duidelijk met haar geopende waaier. Ik vrees dat ze met haar waaiertaal zegt: ga weg, ik ben niet in jou geïnteresseerd.
De aankoop van ‘Er gebeurt iets op de gang’ van Elisabeth Geertruida Wassenbergh was mogelijk dankzij de steun van de Vereniging van Vrienden van het Groninger Museum.
Elisabeth Geertruida Wassenbergh: 'Er gebeurt iets op de gang' (ca 1756) paneel. Copyright: Collectie Groninger Museum