Philippe van Bree: 'Damesschilderklas' ca 1820 Copyright: Wikimedia
Het bovenstaande tafereel is geschilderd door Philippe van Bree (1786-1871), een Antwerpse kunstenaar die veel in Italië heeft gewerkt en daar lid was van een Nederlands-Vlaamse kunstenaarskring. Het lijkt op het eerste gezicht op een Biedermeier naaikransje, maar wat doet die halfblote vrouw met een berenvel over zich heen en een reuzenknots in haar hand in het midden? Als we weten dat het een tafereel is van een damesschilderklas, wordt veel duidelijk, al blijft het een curieuze scène. Gelukkig voor het model hangen het zware berenvel en de knots aan touwtjes aan het plafond. Schilderden vrouwen zo rond 1820 werkelijk dergelijke onderwerpen?
Philippe van Bree, die later in zijn bloeiende carrière een gevierd oriëntalist werd, schilderde wat kunstliefhebbers in die tijd graag zagen. Historische taferelen op een manier zoals de ouderen onder ons dat nog van de schoolplaten van Isings kennen. Maar dan wat smeuïger en gezelliger. Het mooist vond men de historische anekdotes met helden in operettekostuums en vrouwen met pijpenkrullen en blosjes op hun wangen. Vrouwen die in allerlei situaties bezig zijn, water putten, zich in een harem laten verwennen, roken of schilderen, die hadden de voorkeur van Philippe van Bree in een tijd toen kunstenaars zich in Europa richtten op de burgerlijke smaak en zich nog niet het artistieke genie waanden dat in de Romantiek gemeengoed zou worden. Kortom, het was een brave cultuur in die dagen, en dat bijvoorbeeld de Zuidelijke Nederlanden voortdurend het toneel was van schermutselingen en in bezitname door andere mogendheden, werd in de brave kunst van die tijd nergens zichtbaar.
Het gekke is alleen dat er een schilderij van Philippe van Bree is opgenomen in een lijvig boek dat Het Belgische Kunstboek heet en een overzicht biedt van Belgische kunst van Van Eyck tot Luc Tuymans, terwijl België meestentijds niet eens bestond. Ook is er werk van buitenlandse kunstenaars in opgenomen die ooit een opdracht in de Zuidelijke Nederlanden uitvoerden of even op een Antwerpse kunstacademie zaten. Dat ze er instaan, tekent de ruimhartigheid van de samenstellers. Dat is de tragiek van België. Het bestaat nog geen twee eeuwen, maar als natie wil het, evenals de omliggende landen een kunsthistorie hebben die teruggaat tot de Batavieren, bij wijze van spreken.
Misschien dat de schilderessen op dit schilderij daarom hun model als een Bataafse schone laten poseren. België mag, in tegenstelling tot Vlaanderen, dan nauwelijks een kunstgeschiedenis hebben, we komen allemaal voort uit dezelfde bron, die van de Batavieren die met knotsen en berenvellen en al bij Lopik het land binnenvoeren.
Het Belgisch Kunstboek. 510 pagina’s, Uitgeverij Lannoo, Tielt. 15 euro, in alle grote boekwinkels.
In het boek is een vergelijkbare damesschilderklas van Philippe van Bree afgebeeld.