Kees Maks: ‘Gezicht op Venetië’ (datum onbekend) 78x108cm (olieverf op doek) Copyright: Museum De Fundatie, Zwolle
Als we zouden moeten raden wie dit zonverlichte stukje Canal Grande in Venetië heeft geschilderd, zouden we iedereen noemen, behalve de Amsterdamse kunstenaar Kees Maks (1876-1967). Maks was een vertegenwoordiger van de neoklassieke figuratie aan het begin van de vorige eeuw, een richting die, dwars tegen de wilde stroom van de avant-garde in, haar eigen vrolijke weg ging. Retour à l’ordre werd dat genoemd. Kees Maks was van een soort figuratie waarin met trefzekere, kleurige vlekken en vegen de werkelijkheid werd gesuggereerd. Daar is in dit Venetiëtafereel echter geen sprake van. Het Venetië van Maks is een glasheldere, bijna fotografische weergave van vorm en licht. De warmte van de Adriatische Zee die als een impressionistische sluier over de stad in het water is gelegd, heeft Maks vertaald in een beeld dat we op een frisse maandagmorgen in maart op de kade van de Amstel kunnen waarnemen. In de catalogus ‘De Blijvende Verlokking’ van de gelijknamige tentoonstelling uit 2003 in de Rotterdamse Kunsthal staan meer Venetië-taferelen van Nederlandse schilders. De stad van de duizend bruggen oefende altijd al een grote aantrekkingskracht op kunstenaars uit. De titel De Blijvende Verlokking verwijst naar Italië in het algemeen, maar de zoetste verlokking is ongetwijfeld Venetië.
Het is grappig om te zien hoe de Hollandse schilders van lucht en water eind negentiende eeuw omgingen met het beeld van deze stad die de antieke ruïnes mist, waar Rome juist zo rijk aan is. De verlokking van Venetië zit ‘m nog steeds in het door de zon verlichte spel van water en lucht in de lagune. Dat brengt de schoonste sfeerverschijnselen voort, een muzikaal sprankelen dat de harten van kunstenaars en toeristen verlicht. Jules Schmalzigaug schilderde Venetië in 1914 als een abstracte rondedans. ‘Ruimte en Licht, (de zon maait door de Salute, Venetië)’ vatte hij zijn indrukken in de titel samen.
Paul Tetar van Elven schilderde in 1893 juist een stemmig, regenachtig Venetië waarbij hij uitzicht had op de Piazetta bij het Dogepaleis. Heel in de verte zien we de kerk van de Ospedale della pietà waar ooit Vivaldi zijn weesmeisjes muziekles gaf. Het is de tijd waarin de roman ‘Dood in Venetië’ van Thomas Mann zich afspeelt. Het Venetië van Van Elven ziet er echter uit als de Prins Hendrikkade in Amsterdam op een sombere herfstdag. Want de dingen zijn zoals we ze willen en kunnen zien. Zo bestaan er evenveel Venetiës als er kunstenaars en toeristen zijn.
De catalogus De Blijvende Verlokking is nog verkrijgbaar in diverse museumshops.