Johan Dijkstra: ‘Gezicht op Oterdum’ (ca 1924) gekleurd krijt (23x35,5cm) Copyrights: 2010 – Art Revisited / Stichting Johan Dijkstra, Groningen
De Ploegkunstenaar Johan Dijkstra (1896-1978) maakte op deze plek op de dijk een vlotte schets. Het is rond 1924, het jaar waarin hij begon te experimenteren met het Expressionisme. Maar daar is in deze tekening nog geen sprake van. Er waait een harde wind. De bomen, de huizen en de kerktoren staan er scheef van.
We lopen over de dijk van Farmsum in de richting van Termunten. Links zien we het water van de Eems. Rechts een dorp beneden aan de dijk. Maar welk dorp? We kunnen zoeken wat we willen, maar het is nergens te vinden. Het dorp heette Oterdum, een levendige gemeenschap waar veel scheepslui woonden en dat een roemrucht verleden had. Op de dijkhelling liggen enkele grafstenen van voormalige bewoners. Is Oterdum door het water verzwolgen?
In de tijd dat Johan Dijkstra hier zat te tekenen, was er nog geen sprake van dat Oterdum zou verdwijnen. Het moest daar ten zuiden van Delfzijl een industriegebied worden van jewelste. Dus hup, met een zeldzame daadkracht Heveskes weggevaagd, Weiwerd verwijderd en Oterdum van de kaart geveegd. Zo eenvoudig gaat dat. Een enkele pennenstreek in de Staten. Je bent je geboorteplek nooit zeker.
Een deel van het dorp stond de nieuwe zeedijk in de weg. De rest volgde vanwege het geplande industriegebied, dat er overigens nooit kwam. Ook het kerkhof van Oterdum verdween, afgezien van enkele naar de dijk verplaatste grafstenen.
Op de tekening van Johan Dijkstra zien we rechts de oude school, die overigens al in 1936 werd gesloopt, en links de voormalige kosterij met daarachter de woning van het schoolhoofd.
Het is gefilmd, eind jaren ’60, begin jaren ’70, dat platgooien van een compleet dorp. Het filmpje werd eens uitgezonden op TV-Noord. Daarop schuiven bulldozers complete straten en stegen de geschiedenis uit. Zelfs de kerk, een Huis Gods, een toevlucht voor de Zijnen, moest eraan geloven.
Waar God dan moest wonen, kon de goddeloze Provincie Groningen niks schelen. God moest Zijn heil maar ergens anders zoeken. Tussen de windladen van het Lohmanorgel in de kerk van het naburige Farmsum, misschien, waar Hij zo nu en dan Zijn stem lijkt te verheffen. Naar verluidt bevindt zich onder de speeltafel een register met de vermelding Vox Deï.
Dat is ‘m.
Deze tekening van Johan Dijkstra is met elf andere tekeningen afgedrukt in de Johan Dijkstra-kalender 2011, verkrijgbaar in de boekhandel. Prijs: 24,95 euro (Uitgeverij: Art Revisited, Tolbert).