Evert Pieters in zijn atelier in Katwijk. (ca 1905) albuminedruk. Copyright: 2010 - Teylers Museum, Haarlem
Kunst gaat over illusie. Vooral de klassieke kunsten kunnen er wat van, film, theater, fotografie en schilderkunst. Op een plat vlak wordt perspectief gesuggereerd, het toneel wordt ineens een woud of een herberg. Film is in dat opzicht de meester. De streetgang in West Side Story danst in een achterstandwijk van bordkarton. In The Diary of Anne Frank van George Stevens uit 1959 werd de illusie gewekt dat de acteurs zich echt in het Anne Frankhuis bevonden. Maar de set in de studio bestond uit een steiger met nagemaakte kamers boven elkaar, zonder voorwand, waarlangs de camera omhoog en omlaag kon bewegen. Griezelig echt.
Zo weten we precies hoe de armoedige boerenbehuizingen in de negentiende eeuw er uitzagen. Daar bestaan foto’s van. Maar het meest indringend hebben de schilders die vereeuwigd. Jozef Israëls was een meester in het realisme van de armoede. En wie kent niet de Aardappeleters van Vincent van Gogh met die olielamp aan de zoldering? Kennelijk klopten de kunstenaars regelmatig bij arme landbouwers of schapenboeren aan en vroegen dan of ze even binnen mochten komen om wat schetsen te maken. Tegen een vergoeding, dat spreekt.
Op de foto hierboven zien we Evert Pieters (1856-1932) achter zijn ezel zitten. Maar waar zit hij precies? Op de voorgrond bevindt zich een lekker groot atelier met een aantal geschilderde strandgezichten. Maar op de achtergrond zien we iets wat op het interieur van een boerenwoning lijkt. Precies zoals Israëls, Pieters en anderen die graag schilderden.
Er is een schouw, een simpele houten tafel en rietbeklede boerenstoelen. Het licht van buiten beschijnt een koffiekan, een Bijbel. Kinderstoeltje en stoof staan in een hoek. De acteurs, de modellen in dit geval, kunnen zich meteen verkleden en een dankgebed opzeggen. Of hun kindje een papje geven. Dat was het geliefde beeld dat buitenlanders graag van Nederland hadden. Ze herkenden dat van de 17de-eeuwse Hollandse Meesters. Het mooie was dat in Holland nooit iets veranderde. Iedereen liep er al eeuwen op klompen.
In Katwijk bouwde Evert Pieters in zijn atelier een boereninterieur na, in Laren vanaf 1917 een Goois hoekje met een schouw. Op deze manier verdiende hij een dikbelegde boterham aan Amerikaanse liefhebbers met het maken en verkopen van zijn illusies van armoede en nederigheid.
De foto van Evert Pieters is afgedrukt in de catalogus (240 pag. 34,95 euro) van de tentoonstelling ‘Mythen van het atelier’ in Teylers Museum in Haarlem. T.m. 9 jan.